Kỳ cuối: Có thể giảm độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên phạm tội

Dư luận lúc đó hy vọng sẽ có một chế tài đặc biệt dành cho tên sát nhân này, song những người cầm cân nảy mực đã chẳng thể làm khác. Cũng ở thời điểm trên, nhiều luồng ý kiến trái chiều được đưa ra để mổ xẻ, phân tách. Một số đại biểu Quốc hội đề xuất nên tăng nặng hình phạt bằng cách hạ tuổi xanh thành niên từ 18 xuống 16. Bởi theo ý kiến của những đại biểu này thì thực tiễn, một trong những căn do dẫn đến tình trạng trẻ vị thành niên phạm tội hiện là do hệ thống pháp luật của nước ta chưa đồng bộ, nhiều kẽ hở và chưa sát với thực tại. Điều này gây khó khăn cho việc thực thi pháp luật, dẫn đến hiệu quả, hiệu lực phòng, chống tù hãm chưa cao, chưa đủ sức răn đe với các loại tù nhân, nhất là phạm nhân vị thành niên. Tuy nhiên, theo GS-TS Vũ Gia Hiền, GĐ trọng điểm Nghiên cứu và vận dụng văn hóa – du lịch, lấy sự trừng trị để ngăn chặn tù hãm là đi trái lại với văn minh của nhân loại. Thế giới đã đặt tính nhân đạo trong xử phạt người phạm tội làm giá trị tiến bộ. Tăng nặng hình phạt để hạn chế trẻ thơ phạm tội là biện pháp bị động. Hà Văn Tỉnh tại CQCA lúc mới bị bắt. Hệ quả từ sự theo đòi? Nhìn từ thực tại, đã có nhiều vụ án đặc biệt nghiêm trọng xảy ra cách nhau không lâu. Hành vi tội nhân của chúng cũng rưa rứa nhau. Tiếp xúc với PV báo PL&XH tại trại giam, Nguyễn Viết Toán, SN 1993, trú tại thôn Trúc Đình, xã Xuân Trúc, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên, kẻ gây ra vụ cướp ở tiệm vàng Kiệm Huyền, gây rúng động thị tứ Bô Thời, xã Hồng Tiến, huyện Khoái Châu, không ngại ngần san sớt về động cơ cũng như tính hạnh đến độ an toàn, dùng trẻ vị thành niên phạm tội. Theo đó, sinh ra trong gia đình có tình cảnh không mấy dư dả, ngay từ bé, Toán đã có diễn đạt của đứa trẻ hư. Học chưa hết cấp 2, Toán nghỉ học rồi lêu bêu, kết thân với những đứa trẻ hỏng khác. Chúng không ít lần rủ nhau đi lang thang khắp trong thôn ngoài xã đánh cắp từ gà, vịt đến máy bơm, xe đạp. Toán lý giải, lúc đó do có người nhà “bảo lãnh” nên hắn đã không bị đi trại giáo dưỡng. Hắn cũng từng mở quán chơi điện tử xèng, nhưng bản tính việc làm ăn của Toán chỉ để dỗ ngon dỗ ngọt những đứa trẻ thiếu hụt tình cảm hay có cảnh đời éo le theo mình phạm tội, trong đó có Hà Văn Tỉnh, SN 1996. Sau ngày vụ án xảy ra, chúng tôi tìm về nơi Tỉnh sinh ra. Căn nhà vỏn vẹn chưa đến chục m2. Mẹ Tỉnh cho biết, cuộc sống vốn khó khăn, chồng bà ngày đêm đau yếu khiến bà chạy vạy khắp nơi để kiếm sống. Anh trai Tỉnh cũng là đứa trẻ không biết vâng lời khiến cho mẹ Tỉnh buồn lắm. Thế nhưng, thời khắc đó, bà lại hy vọng Tỉnh biết nghĩ, biết thương bà mà không đi vào con đường xấu. Bà không thể ngờ, con trai bà đang bị kẻ xấu âm mưu đưa vào con đường lỗi. Theo lời Toán, trước khi phạm tội, hắn đã cho Tỉnh được ăn, được chơi và “được nợ”. Để rồi, khi không trả được số tiền ấy, Toán nghiễm nhiên đưa Tỉnh vào vòng khuyết điểm. Những ngày đó, Toán liên tiếp thua lô đề và hắn đã nghĩ đến vụ cướp tiệm vàng Ngọc Bích tại phố Sàn, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Cũng theo lời Toán, thời điểm đó hắn nghĩ rằng, Lê Văn Luyện đã cướp được khá nhiều vàng, xuống tay với rất nhiều người, ấy vậy mà, Luyện chỉ phải lĩnh 18 năm tù do đang ở độ tuổi chưa thành niên. Trong đầu hắn lúc ấy đã nghĩ đến thằng em “dại” Hà Văn Tỉnh và “liều một phen” để mong có cơ hội đổi đời. Để rồi khi cả hai xông vào tiệm vàng Kiệm Huyền cướp bạc, chúng đã bị ông bà chủ tiệm vàng này tri hô người dân xung quanh đuổi theo. Hòng tháo thân, Toán đang tâm xuống tay khiến anh Đỗ Xuân Lượng, SN 1974, là cháu ruột của ông chủ tiệm vàng tử vong và làm cho hai người khác bị thương nặng. Toán đã phải đối mặt với án tù chung thân về tội Giết người, còn đứa em “dại” Hà Văn Tỉnh, chưa đủ tuổi thành niên, phải nhận 3 năm tù về tội Cướp tài sản. Bi kịch từ một gia đình không hạnh phúc Đào Thị Thu Hương, tức My “sói” cũng đã phải nhận mức án 12 năm tù giam cho 3 tội danh “cưỡng bách, cưỡng bức con nít và cướp tài sản” ở tuổi 14. Thế nhưng, nhiều người đã không ngơi rớt nước mắt khi biết về cảnh ngộ của Hương. Ba má bỏ nhau từ lúc 1 tuổi, Hương ở với ông bà ngoại. Năm Hương 12 tuổi, bà ngoại tốn vì bệnh ung thư. Mấy tháng sau, ông cũng đi theo bà. Theo lời Hương, lúc ông mất, cô bé đơn độc giữa dòng đời và rồi thụ động đã ùa về khi nghĩ rằng cuộc đời này không còn ai xót thương mình nữa. Bởi xung quanh Hương, người chú ruột nghiện ngập, bố có gia đình riêng, mẹ còn mải lo cho hạnh phúc của mình. Thế nên, Hương đã theo những anh em, bạn bè chơi bời lêu bêu, thức thâu đêm suốt sáng để “quên sự đời”. Từ đó, Hương tự coi mình là đứa trẻ lạc loài và phải tự “xù lông” lên để làm chủ đời mình. Đã có lúc cô nhận ra cái sai, cô cần một bàn tay để cứu cuộc thế mình, thế nhưng… thay vào đó là những trận đòn của mẹ kế. Hương không được quan tâm một cách đúng nghĩa, rồi tìm đến những mặt trái của xã hội và ở cái tuổi 13, Hương đã trở nên nữ giới. Dần dà, Hương trượt dài trong vòng xoáy thiếu sót. Chỉ đến khi đứng trước vành móng ngựa, căn do sâu xa mới được chính những người thân của Hương thốt lên. Cũng chỉ vì lo cho hạnh phúc riêng, mặc cả cha lẫn mẹ Hương quên đi nghĩa vụ với đứa trẻ đang lớn, đến khi ngộ ra thì cũng đã quá muộn… Nên có chế tài riêng? Từ thực tại trên, để làm giảm trẻ vị thành niên phạm tội, gia đình phải là nòng cột, cần quan tâm, giáo dục kỹ năng sống mới cho giới trẻ; Cần tạo môi trường coi ngó và cổ vũ tinh thần cho các em, uốn và khuyên răn các em về những điều hay lẽ phải. Mặt khác, nhà trường cũng là môi trường không thể thiếu để giúp trẻ hoàn thiện tư cách. Chính cho nên, ở môi trường giáo dục cũng nên thẳng thớm tổ chức những chuyến vui chơi, dã ngoại để cho các em hiểu và yêu cuộc sống quanh mình; Cần cân bằng việc “dạy chữ” và “dạy làm người”; Bài trừ văn hóa phẩm đồi trụy, góp phần tạo môi trường xã hội lành mạnh trong việc giáo dục người chưa thành niên. Mặt khác, dự thảo sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự trong thời kì tới cũng nên cân nhắc, coi xét tình hình thực tiễn giờ để có hướng hạp, có thể giảm độ tuổi chịu bổn phận hình sự của người chưa thành niên phạm tội hoặc có chế tài riêng, xử lý nghiêm những trường hợp trẻ vị thành niên phạm tội đặc biệt nghiêm trọng để có tính răn đe. Nguyễn Vũ