Thừa Thiên - Huế chủ động đối phó biến đổi khí hậu

Trồng rừng ngập mặn tại vùng đầm phá Thừa Thiên - Huế. Những mô hình thích ứng tại cộng đồng Tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên - Huế, nhất là người dân sống ở các vùng thấp, trũng khu vực đầm phá Tam Giang - Cầu Hai có nhiều kinh nghiệm trong chuyển đổi lối sống, sản xuất để dần thích nghi với BĐKH. Ở các vùng thấp, trũng của các huyện Quảng Điền, Hương Trà, Phong Điền, Phú Vang... Hầu như nhà nào cũng có một chiếc ghe hay thuyền máy làm công cụ đi lại trong mùa mưa lũ. Nhiều gia đình núm đầu tư xây nền nhà cao hơn so với cốt nền đường chính. Không chỉ tìm cách thích ứng với BĐKH trong đời sống, sinh hoạt mà ngay cả trong sinh sản, nhiều hộ dân đã đổi thay phương thức trồng rau xanh trên giàn cao, nuôi trồng thủy hải sản xen ghép theo phương thức quảng canh... Vùng cát ven biển, đầm phá ở Thừa Thiên - Huế có đến 42 xã, thị trấn thuộc năm huyện, thị xã: Phong Điền, Quảng Điền, Hương Trà, Phú Vang và Phú Lộc, rộng hàng chục nghìn ha. Tuy nhiên, hiện tượng sạt lở bờ biển và cát bay, cát nhảy, hoang mạc hóa là những mối đe dọa liền tù tù, làm cho vùng đất nơi đây vốn đã khốn khó, lại càng khó hơn. Năm 2010, phê chuẩn đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh "Nghiên cứu, đánh giá và thử nghiệm trồng phục hồi cây ngập mặn tại Tân Mỹ, huyện Phú Vang và phía tây đầm Lập An, huyện Phú Lộc", Hội Khoa học kỹ thuật lâm nghiệp tỉnh Thừa Thiên - Huế tiến hành nghiên cứu, đánh giá chi tiết và lập bản đồ số hiện trạng rừng ngập mặn tại đầm Lập An (huyện Phú Lộc) và khu vực Tân Mỹ (huyện Phú Vang). Hội đã thành công trong việc sinh sản giống và trồng hơn 4.000 cây ngập mặn, như: đước, sú, mắm, vẹt... Từ đó đến nay, các mô hình thể nghiệm được nhân rộng, phát triển thành các khu rừng ngập mặn trong tỉnh. Xã Hương Phong (thị xã Hương Trà), đa số được bao quanh bởi đầm phá, sông ngòi vì vậy chịu tác động mạnh mẽ và nhạy cảm với BĐKH, nhất là khi có bão lụt, NBD và hạn hán. Nơi đây có một hệ sinh thái độc đáo, vừa có giá trị văn hóa lịch sử, vừa có tác dụng bảo vệ môi trường cho cả khu vực, làm "tấm bình phong" bưng bít gió bão cho khu vực dân cư bên trong, cũng là nơi ươm ấu trùng thủy sản, nơi làm "bãi đậu" cho các loài chim vùng cửa sông Hương - Thuận An. Theo chủ toạ UBND xã Hương Phong Nguyễn Văn Chức, rừng rú Chá trước đây có khoảng 25 ha nhưng bị người dân chặt phá để lấy củi và nuôi trồng thủy sản. Thiên tai xảy ra đã làm thức tỉnh tinh thần bảo vệ diện tích rừng rú Chá quý hiếm còn lại. Người dân trong xã càng ngày càng tôn trọng, mong muốn bảo vệ và phát triển thêm rừng rú Chá. Từ đầu năm 2010 đến nay, Hội Khoa học kỹ thuật lâm nghiệp tỉnh Thừa Thiên - Huế kết hợp dự án IMOLA và UBND xã Hương Phong lập quy hoạch phát triển rừng ngập mặn của xã với tổng diện tích đất quy hoạch để trồng rừng hơn 30,8 ha. Nhân dân thôn Thuận Hòa (xã Hương Phong) đã xây dựng hương ước, quy định nghiêm cấm mọi hành vi phá rừng, ai cũng có nghĩa vụ bảo vệ rừng và chung tay trồng rừng, bầu chọn người có kinh nghiệm để quản lý, bảo vệ rừng; đồng thời, thành lập các đội tự quản để thường xuyên theo dõi rừng rú Chá. Từ đó, người dân xã Hương Phong kết hợp Chi cục Bảo vệ môi trường Thừa Thiên - Huế trồng được hơn 3.000 cây đước, sú, vẹt... Bổ sung làm giàu hệ thực vật cho rừng rú Chá. Bảo vệ rừng từ chương trình bảo tàng, vỡ hoang, dùng bền vững và tổng hợp đối với rừng rú Chá với "mô hình cộng đồng đối phó với BĐKH", người dân xã Hương Phong không chỉ nhận được sự "an toàn do rừng rú Chá bảo vệ", mà còn được hưởng lợi từ việc khai phá thủy sản, du lịch... Từ mô hình ứng phó BĐKH bằng việc bảo vệ rừng rú Chá ở xã Hương Phong, tỉnh Thừa Thiên - Huế đã nhân rộng ra các địa phương có điều kiện rưa rứa như xã Hải Dương (Hương Trà), khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản Cồn Chim (Phú Vang). Hiện, rừng rú Chá ở Hương Phong cũng đã quy hoạch, đưa vào tuyến du lịch "Khám phá hệ đầm phá Tam Giang - Cầu Hai". Cần sự vào cuộc của các cấp, các ngành Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị tỉnh Thừa Thiên - Huế Lê Văn Anh đánh giá: Vùng đầm phá rộng lớn và vùng bờ biển kéo dài 120 km là một nguồn lực và tiềm năng lớn về nông - ngư nghiệp và du lịch. Nhưng song song là tiềm ẩn nguy cơ lớn về BĐKH đối với hàng vạn người sống trong lục địa hay canh tác ngoài biển khơi. Thừa Thiên - Huế cũng đang chịu trách nhiệm trước nhân loại về gìn giữ di tích văn hóa, mà những di tích đó đang ở trong những khu vực rất thấp, trũng, luôn bị lũ lụt đe dọa hoặc công trình ở những vùng đồi núi dễ bị sạt lở, lún sụt... Tuy nhiên, theo Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Thừa Thiên - Huế Lê Bá Phúc, một số địa phương, ngành, đoàn thể và người dân vẫn chưa nhận thức rõ được tác động tiêu cực của BĐKH ảnh hưởng phát triển kinh tế - tầng lớp, ngành mình, địa phương mình. Trong phòng, tránh, giảm nhẹ thiên tai còn tư tưởng ỷ lại, thiếu chủ động, tình trạng chủ quan, thiếu kinh nghiệm. Việc tuyên truyền đạo dục cộng đồng cho người dân và tổ chức quản lý phòng, tránh thiên tai hạn chế, nhất là ngư gia đánh bắt thủy sản và đi biển. Các cấp, các ngành và người dân chưa nhận thức được tăng trưởng xanh, phát triển các-bon thấp là cơ hội để đổi thay mô hình tăng trưởng theo hướng vững bền và cho nên các hành vi, lối sống, mẫu hình tiêu thụ chưa được đổi thay. Phó chủ toạ UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế Phan Ngọc Thọ cho biết: Tỉnh luôn trọng phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo tàng, phát huy các giá trị văn hóa và phát triển theo hướng vững bền; lồng ghép phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường, bảo vệ dân sinh, thích ứng với BĐKH. Thực hành chương trình mục tiêu quốc gia đối phó BĐKH, UBND tỉnh đã chuẩn y kế hoạch hành động đối phó BĐKH tại Thừa Thiên - Huế; phục vụ phát triển kinh tế - xã hội theo hướng tăng trưởng xanh và vững bền, góp phần xóa đói, giảm nghèo, bảo vệ cuộc sống của dân chúng, phòng, tránh và giảm thiểu những hiểm họa do BĐKH gây ra. Đây là cơ sở để xây dựng, quy hoạch hoặc bổ sung quy hoạch của các ngành, các địa phương lồng ghép với ứng phó BĐKH trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020 và định hướng những năm tiếp theo. Khung hành động ứng phó BĐKH đến năm 2020 gồm 65 dự án, chương trình; trong đó ưu tiên thời đoạn từ năm 2012 đến 2015 là 12 nhóm dự án, đề án, chương trình với tổng nguồn vốn dự định huy động để thực hiện các chương trình, đề án, dự án hơn 4.500 tỷ đồng. Đồng chí Lê Bá Phúc cho biết, bên cạnh thực hiện kế hoạch hành động và quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo thực hành chương trình ứng phó BĐKH của tỉnh đã thông qua, Sở Tài nguyên và Môi trường Thừa Thiên - Huế đang triển khai đề án "Tuyên truyền nâng cao nhận thức nghĩa vụ của cộng đồng về BĐKH"; xây dựng, hoàn thiện và cập nhật cơ sở dữ liệu về BĐKH. Do BĐKH ảnh hưởng tới ắt các ngành công nghiệp, nông nghiệp, thủy sản, dịch vụ, du lịch... Mỗi ngành, lĩnh vực cần đưa ra những giải pháp hạp để ứng phó. Với ngành nông nghiệp, đó là các giải pháp về thủy lợi, quy hoạch giữ đất trồng lúa, ứng dụng công nghệ cao vào sinh sản nông nghiệp, chuyển đổi giống cây trồng, vật nuôi... Trong danh mục các nhóm dự án ưu tiên thích ứng BĐKH tuổi 2012 - 2015, tỉnh đã có kế hoạch thực hiện mô hình trồng và sinh sản giống lúa cao cây vùng trũng tại xã Hương Phong, Hương Vinh (Hương Trà); dự án thủy lợi Ninh - Hòa - Đại, nạo vét các trục tiêu hạ du sông Ô Lâu; các sông nhánh hạ lưu sông Bồ; xây dựng đê bao bọc sông Đại Giang; kè chống sạt lở một số đoạn sông... Với ngành lâm nghiệp, các dự án được ưu tiên thực hiện, như trồng rừng ngập mặn trên vùng phá Tam Giang và vùng đất ngập nước các xã: Quảng Thái, Quảng Lợi, thị trấn Sịa; trồng rừng phòng hộ ven biển Quảng Công, Quảng Ngạn, Hải Dương và khu vực ven đầm phá Tam Giang... Ngành xây dựng và giao thông là một trong những lĩnh vực dễ bị ảnh hưởng trực tiếp nhất bởi thiên tai, BĐKH. Do vậy, các giải pháp đưa ra để ứng phó BĐKH là chọn lọc quy hoạch xây dựng hệ thống tỉnh thành, các khu dân cư nông thôn có cao độ nền thuận lợi; đầu tư, nghiên cứu, áp dụng các nguyên liệu mới, có tính bền vững trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt của Thừa Thiên - Huế; chuẩn hóa cao độ liên lạc; lập mưu hoạch và khai triển các dự án tái định cư, ổn định khu vực dân cư ven sông, thủy điện; đánh giá chính xác tác động của BĐKH trước khi thi công các công trình xây dựng đầu nguồn như hồ chứa nước, công trình thủy điện... Bài và ảnh: NGUYỄN CÔNG HẬU